Istorija Vrnjačke Banje
Istorija banjskog bisera Srbije seže daleko u prošlost. Naime, o korišćenju mineralnih voda Vrnjačke Banje govore arheološka istraživanja obavljena na izvoru Topla voda, gde je prilokom kaptaže 1924. godine pronađen rimski izvor i mnoštvo novčića sa likovima rimskih imperatora. Na žalost, ne postoje podaci o korišćenju vrnjačke mineralne vode nakon turskog osvajanja Balkana, sem legendi u kojima se pominju vrnjački izvori.
Knez Miloš Obrenović početkom 19. veka počinje da se interesuje za banjski potencijal Srbije i angažuje saksonskog geologa Herdera radi ispitivanja mineralnih izvora, a tom prilikom je ispitana i vrnjačka mineralna voda. Postoje i podaci da su meštani sela Vrnjci i okoline sredinom 19. veka koristili vodu sa mineralnih izvora za lečenje. Godina koju vezujemo za početak moderne istorije Vrnjačke Banje je 1868. – tada kruševački okružni načelnik Pavle Mutavdžić sa nekolicinom dobrotvora i viđenijih ljudi iz Kruševca, Kraljeva i Trstenika osniva Osnovatelno fundatorsko društvo kiselo-vruće vode u Vrnjcima, a iste godine je izvršena i kaptaža dva izvora tople mineralne vode. Iako se odmah započelo sa izgradnjom banjskog kupatila u narednih nekoliko godina dolazi do stagnacije zbog nedostatka sredstava za izgradnju lečilišta. Prelazak banjskog kompleksa u državne ruke i izgradnja vile generala Jovana Belimarkovića osamdesetih godina 19. veka predstavljaju početak perioda razvijanja Vrnjačke Banje u jedno moderno lečilište. U ovom periodu Vrnjačka Banja doživljava pravi procvat, izgrađen je veliki broj pansiona, novo kupatilo, radio je jedan bioskop, a u planu je bila izgradnja drugog. Takođe, Vrnjačka Banja dobija bolju saobraćajnu vezu sa većim gradovima Srbije izgradnjom pruge Stalać-Požega.
Ratovi u periodu 1912 – 1918. ponovo nakratko zaustavlja razvoj banjskog turizma, ali nakon Prvog svetskog rata, Vrnjačka Banja nastavlja svoj razvoj koji svojevrsni vrhunac doživljava krajem tridesetih godina 20. veka. Izgradnja modernog kupatila, regulacija Vrnjačke reke, uređenje banjskih parkova, , izgradnja saobraćajnica, kao i izgradnja brojnih pansiona i vila – sve ovo samo po sebi govori o ekspanziji koju Vrnjačka Banja doživljava u ovom periodu.
Nakon Drugog svetskog rata veliki broj ekskluzivnih banjskih objekata nije više bio u funkciji, a struktura gostiju se menja – naime, država šalje veliki broj pacijenata na lečenje. Ponovni uspon Vrnjačka Banja doživljava šezdesetih godina 20. veka kada se grade novi objekti.
